28 lutego 2022r.
Powodzenia w samodzielnej wędrówce!
Powstała kolejna książka zachęcająca do samodzielnego rozwijania zainteresowań, tym razem przyrodniczych, łącząca zdobywanie wiedzy z działaniem i dająca przyjemność uczestniczenia w wędrówce, bo na taką zaprasza autor Wielkich przygód w świecie przyrody.
Kto przyjmie zaproszenie na wspólną wyprawę, wyruszy w świat przyrody z Wojciechem Mikołuszką oraz ilustratorką, Joanną Rzezak, i prawdopodobnie najpierw jej rysunki przyciągną uwagę. Na jednym z nich Wangari Maathai podlewa zasadzone drzewo, na innym Henri Rousseau siedzi w szklarni Ogrodu Roślin w Paryżu i szkicuje, na kolejnym Maria Kownacka i uczniowie z Lutowisk przemierzają beskidzki szlak, obok którego odpoczywa olbrzymi wąż Eskulapa. Każda całostronicowa ilustracja eksponuje związek człowieka z otoczeniem, przedstawia fragment ich wspólnej historii. Kilka rysunków, jak ten przedstawiający Puszczę Białowieską czy pejzaż Kenii, rozwija się na dwu lub trzech stronach i kształtuje wyobrażenie o rozległości prezentowanej przestrzeni.
Dziękuję Asi Rzezak, która wpadła na pomysł, by na ilustracjach to przyrodę postawić na pierwszym miejscu.
Artystka wykonała portrety przyrodników, niewielkie medaliony dekorują opowieść, ale w pracach graficzki obrazujących działalność badaczy człowiek znajduje się na drugim planie lub jest elementem tła, nie dominuje w przyrodniczej kompozycji. To pierwszeństwo przyznane faunie i florze przez ilustratorkę, za które autor dziękuje, otoczenie nakreślonych sylwetek ludzi przez świat zwierząt i roślin jest również wyrażone słowami. Pisarz wybiera z życia artystów i ekologów jeden wątek, właśnie ten, w którym podejmują działania w świecie przyrody.
Bohaterów książki, zapowiadanych tytułami i podtytułami dwudziestu rozdziałów, poznajemy w chwilach decydujących o ich przyszłości, często dramatycznych. Alexandra von Humboldta przed chwilą opuścili tragarze. Kontynuował pomimo zimna i śniegu wspinaczkę na szczyt wygasłego wulkanu Chimborazo w Ameryce Południowej, niósł wraz z trzema towarzyszami ciężkie instrumenty naukowe. 16 – letni Karol Darwin wysłuchał pełnej gniewu wypowiedzi ojca, który zarzucał mu niechęć do szkoły i zajmowanie się jedynie polowaniami. Zdołał mimo to wybłagać po pewnym czasie zgodę na opłacenie mu podróży na okręcie Beagle. Tak rozpoczęte opowiadania skupiają uwagę na przygodach prowadzących jej bohaterów do odkrycia i zrozumienia istniejących współzależności między poszczególnymi elementami przyrody. Wspomniany już Alexander von Humboldt uzmysłowił sobie właśnie w górach istnienie tej zależności, znajdując się tuż pod szczytem Chimborazo. Narrator tak podkreśla nowatorstwo sformułowanej przez podróżnika idei natury:
Było to myślenie jak na owe czasy rewolucyjne. Do tej pory ludzie traktowali każde zwierzę, roślinę, rzekę czy kamień jako odrębny element. Badali je niezależnie od pozostałych. Nie widzieli związku między na przykład wycinaniem drzew a wilgotnością powietrza, stanem gleby czy klimatem. Jako pierwszy dostrzegł to Alexander von Humboldt.
Dla Karola Darwina najważniejszy w życiu okazał się rejs na Beagle. Zebrane przez niego wtedy eksponaty i dokonane obserwacje, zwłaszcza podczas pobytu na wulkanicznym archipelagu Galapagos, doprowadziły do przedstawienia teorii ewolucji, czyli przemian, w wyniku których na Ziemi powstały miliony najróżniejszych gatunków.
Najbliższa mi jest opowieść Rachel Carson. Misja: ograniczyć pestycydy, gdyż jej bohaterka, autorka popularnych w latach 50. XX wieku książek o morzu, stając w obronie przyrody niszczonej środkami owadobójczymi, zmagała się nie tylko z nowym tematem, ale też z atakami producentów pestycydów. Krytycy próbowali ośmieszyć dzieło pisarki, sugerując, że jej płeć miała negatywny wpływ na treść książki.
O przygodach bohaterów zaświadczają fragmenty ich tekstów prozatorskich, wiersze, rysunki, reprodukcje obrazów, zdjęcia oraz fragment przemówienia. Podziwiany styl pisarski Rachel Carson poznamy dzięki zamieszczonemu fragmentowi Morza wokół nas, prawdopodobnie zostaniemy zaskoczeni wierszem patyki ze zbioru minimum Urszuli Zajączkowskiej, laureatki literackiej Nagrody Kościelskich, zachwyt wywołają m.in. rysunki Ernesta Haeckla.
Wielkie przygody w świecie przyrody to jedna z tych książek, które „rosną” z ich właścicielem. Jest bogata pod względem treści, wyzwala emocje i uczucia czytelnika. I jeszcze – sprawi, że nabierze on odwagi do rozpoczęcia samodzielnej przyrodniczej przygody.
Odnajdźmy własną ścieżkę w świecie przyrody i podążajmy nią. Przyglądajmy się roślinom i zwierzętom żyjącym w najbliższej nam okolicy, dokonajmy pomiarów ciśnienia, temperatury i wilgotności w drodze na wysoki górski szczyt i zanotujmy obserwacje, wsłuchajmy się w odgłosy lasu, w szum morza, wyhodujmy fasolę na obiad, rysujmy świat oglądany za pomocą lupy lub mikroskopu, szkicujmy egzotyczną przyrodę w ogrodzie botanicznym czy zoologicznym, wysiejmy zebrane nasiona rodzimych gatunków drzew. Powodzenia w samodzielnej wędrówce!
